Blokzinciri Tabanlı Sosyal Ağlar 1 – Giriş

Çağımıza viral yayılan ve viral olma kavramını, heşteg sözcüğünü, on beş dakikalığına meşhur olma ihtimalini heveslisine fersahlarca yaklaştırarak gündelik yaşantımıza damga vuran sosyal ağlar iyisiyle kötüsüyle gerçekliğimizin bir parçası haline geldi. Bir taraftan iletişim bağlamında küresel köye yakınsamayı beğeniyor, dünyanın her köşesiyle neredeyse bedavaya konuşabilmeyi müspet bir gelişme addediyor, seviyoruz. Diğer taraftan sansür, sahte haberler, kişisel verilerin kullanımı ve paylaşımı, kişiselleştirme ve yankı çemberleri, dijital ortamda taciz, stalking, tekrarlı ve ilgisiz reklamlar ve daha nice konuyu terazinin karşı kefesinde oturan ağır meseleler, çoğu zaman skandaller olarak görüyoruz. Bu konular medyada ve akademik çevrelerde tartışıladursun, çözümün teknolojide yattığını iddia eden bir akım blokzinciri tabanlı gayrımerkezi uygulamalar ile bu sorunlara çözüm arıyor. Üstüne üstlük, son kullanıcının bu işten para kazanabileceğini öne sürüyorlar.

Çıkış yapan projeler/deneyler, blokzinciri teknolojisi sayesinde, en kıymetli varlığımız olan ve dijital birer kimlik haline gelmiş kişisel verimizin bizlerin denetiminde olacağını, şirketler ve devletler gibi merkezi otoritelerin insafından kurtuluşun zincirde yattığını söylüyorlar. Elbette blokzinciri teknolojisinin her soruna uygulanabilecek tek çözüm olduğunu iddia etmek oldukça naif. Hatta, blokzinciri teknolojisinin Internet’ten daha büyük, daha “disruptive” olduğunu söyleyenlere gülmemek elde değil. Ne var ki, ağzı olan konuşuyor diye bu deneysel alemden analitik bir bakış esirgenmemeli. Sosyal ağlar herkese yayılmadan evvel bugün adlarını hatırlamadığımız sayısız girişim tüm dünyayı birbirine bağlama mottosuyla donu yırtmışlardı. Nasıl ki o adı-lazım-değil siteler ortaya çıkmadan ve denenmeden bugünkü algımızla bir mikroblog deneyimi veya kişisel canlı yayın mümkün olmayacaktıysa, bugün de blokzinciri teknolojisi üzerine kurulu sosyal ağların deneyselliği ve tecrübe birikimi olmadan popüler bir “blockchain social network” meydana gelemeyecek. Yıllar alacağını öngörebildiğimiz bu süreçte her girişimden öğreneceklerimiz var.

O vakit gidip blokzinciri tabanlı sosyal platformları bulalım. Gayrımerkezi uygulamaları (DApp/Decentralized Applications) listeleyen şu sayfaya bakıp sosyal platformları filtrelediğimizde karşımıza şöyle bir liste çıkıyor:

Görsel 1. Gayrımerkezi sosyal ağlar listesi © app.co

Bu listedeki tüm projelerin, hatta daha geniş bir perspektifle blokzinciri teknolojisinin ve bu yazılım teknolojisini kullanarak üretilmiş uygulamaların hepsinin deneysel olduğunu, henüz emekleme aşamasında olduklarını ve büyük gelecek vaat ettiklerini aklımızda bulunduralım. Gün be gün uzayan proje listeleri bir taraftan gelişen bir blokzinciri ekosistemine delalet iken diğer taraftan da dikkat dağıtıcı bir uygulama çöplüğü oluşuyor. Her deney kendi özelinde değerli olabilir, fakat listedeki her projeyi ayrıntılarıyla incelemek çok vakit alır. Tasarımları, mevcut içerikler ve formları, kullanıcı istatistikleri ve tanıtımlar gibi veriler ışığında platformlar arasından seçim yapmalıyız. Listeye baştan genel bir bakışla şunları görüyorum:

• • Memo kullanıcı arayüzü özensiz ve dağınık, içerikleri vasat, istatistiklerine baktığımızda kullanıcı sayısı az, BCH blok tarayıcısından baktığımızda işlem (transaction) geçmişi zayıf bir platform, eledik.
  • Mastodon tasarımı çekici ve tanıtımı etkili, 250 binin üzerinde kullanıcısı bulunan, fakat blokzinciri üzerine kurulu olmayan bir gayrımerkezi uygulama, eledik.
  • Yours, aktifliği düşük, sosyal ağ olmaktan uzak, daha ziyade dijital bir pano, eledik.
  • Indorse, kullanıcı sayısı az olmasına rağmen LinkedIn-vari bir profesyonel sosyal ağ olması nedeniyle incelenmeli, sıraya aldık.
  • Peepeth, paylaşım frekansı düşük de olsa 4000 civarı kullanıcısı bulunan, davetiye ile girilebilen; tasarımıyla, içerik düzenleyememe ve silememe gibi özellikleriyle dikkat çekici, söylemleri ve hedefleri ile incelemeye değer bir mikroblog uygulaması, sıraya aldık.
  • Trybe blokzinciri ve kriptopara topluluğuna özel bir içerik ağı, son kullanıcıya hitap etmiyor, eledik.
  • Steepshot Instagram-vari bir fotoğraf paylaşım uygulaması, sıraya aldık.
  • Busy, Steemit’in bire bir taklidi, neden var olduğunu anlamadığım bir platform, eledik.
  • Karma daha yeni açılmış, DAppRadar’dan baktığımızda rakamla ve yazıyla 5 yüz kullanıcısı olan bir sosyal platform olarak görünüyor. Tarama amaçlı bir web arayüzü de görünmüyor. Kusura bakma Karma, seni de eledik.
  • Steemit bu listede neden onuncu sırada olduğunu anlamadığım, bazı açılardan ilkleri gerçekleştirmiş, geniş bir kullanıcı tabanı bulunan, oldukça etkin bir sosyal ağ. İlk sıraya aldık.
  • Smoke, marihuana içeriklerinin paylaşıldığı bir platform. Şimdilik mezhebimiz bu kadar geniş değil, özendirici olma riski de taşıyor, eledik.
  • Cent tasarımı ve fikri itibariyle iyi görünüyor. Şu anda beta sürümü yayımda. Henüz geniş bir kullanıcı tabanına erişebilmiş değil, içerik frekansı da düşük. İleride vakit kalırsa bakabilirim, şimdilik eledik.
  • DTube, Steem üzerine kurulu bir video paylaşım ağı. Steemit fotoğrafları dahi üçüncü taraf sunucularda saklarken DTube nasıl video barındırıyor diye sorduğunuzu duyuyor gibiyim. Yakından bakmak gerek, sıraya aldık.
  • Minds içerikleri, tasarımı ve geniş kullanıcı tabanıyla incelenmesi gereken bir proje, sıraya aldık.

Özetle Steemit, Indorse, Peepeth, Steepshot, DTube ve Minds blokzinciri tabanlı sosyal ağ projelerini inceleyeceğim. İnceleme sırasında teknik ayrıntıların hap bilgi halinde anlatıldığı Akkağıtlara (Whitepaper), projenin amaçlarının ve araçlarının tüketiciye/yatırımcıya hitaben özetlendiği Tekkağıtlara (Onepager) ve mevcut websitelerine/mobil uygulamalara bakarak

• tanıtım söylemleri,
• mevcut sosyal ağlara göre konumlandırmaları,
• kullanıcı tabanları,
• arayüz tasarımları ve
• yaygın içerik tipleri bağlamlarında analiz edeceğim.

Blokzinciri tabanlı gayrımerkezi sosyal ağlar nasıl bir sosyalkafaymış bir inceleyelim. Bir sonraki yazıda Steemit’e bakacağım. Sosyalkafa’yı twitter ve facebook’ta takip ediniz, seriyi kaçırmayınız. Serinin sonunda sizlerden gelecek isteklere göre başka projeleri de inceleyebiliriz. Sorularınızı ve yorumlarınızı @sosyalkafa ve @msegemen’e tweetleyip sohbete katılabilirsiniz.