Ali Mert Gürbüz
Dijital olarak kurduğumuz ilişkiler üzerine düşünüyordum. Yapmayı sevdiğim şeylerden bir tanesi de çeşitli “online” toplulukların içine dalmak; kültürlerini, ritüellerini ve alışkanlıklarını keşfetmekti. Dikkat çekmeyen hayran kitleleri ve hobi gruplarından, “lifestyle” forumları ve “hashtag” hareketlerine kadar “online” etkileşimlerin durmadan değişen doğası karşısında her zaman büyülenmişimdir.
“Online” davranışlarımız daha karmaşık hale geldiğinden, “online” topluluk ifadesini, gördüğüm aktivite gruplarını tanımlamak için yetersiz ve kısıtlayıcı buluyorum. Bu yüzden bir süredir ortaya çıkan trendleri ve davranışları görebilmek adına, farklı taslaklarla çalışmaya başladım. Birkaç denemeden sonra ise, iki ana unsur üzerine yoğunlaşmaya karar verdim. “Meşguliyet/Katılım Uzunluğu” ve “Samimiyet Derecesi”.
Bu iki ana unsura yoğunlaştım çünkü bunlar belirli bir platforma sıkışıp kalmış pratikler değillerdi. Farklı gruplar çeşitli sosyal ağları birçok farklı biçimde kullanıyorlar ve bunları “Facebook grubu” veya “Mesaj platformu” gibi isimlerle ifade ediyorlardı fakat bu ifadeler belirli toplulukların kasıt ve amaçlarını tam olarak temsil edecek bir nitelik taşımıyordu. Dijital mekanlar aynı zamanda grupların zaman içinde evrilmesine imkan veren içsel bir değişkenlik taşıyordu, ve ben de bu değişimleri haritalandırabilmek istedim.
Takip ettiğim alanları incelememe yardım edecek bir tablo oluşturdum. Değişim her zaman için devam ettiğinden ben onu kullandıkça tablo da değişecektir elbet, fakat şimdilik gâyet kullanışlı.
Bunlar da şimdiye kadar kullanmış olduğum kategoriler:
Kavimler: Yüksek Samimiyet/Uzun Dönem Meşguliyet-Katılım
Bu tipteki online topluluklar derin ve canlı dijital kültürleri temsil ederler. Burada paylaşılmış bir hikaye, topluluğa has bir kelime bilgisi vardır(gruba özgü kısaltmalar, “meme”ler, şakalar). Uzun ömürlüdürler ve katılımcılar ziyadesiyle ilgilidir. Katılımcıların aktif hayran kitlesi oluşturduğu, birbirlerini “online” olarak tanıdıkları, “Oyun Cemiyetleri” ya da zamandan bağımsız, belirli bir değer ve aktivite etrafında toplanmış Facebook grupları “Kavimler” sınıfı için en iyi örnekler olacaktır. Aynı zamanda thousandnetwork.com ve summit.co gibi “online” ve “offline” alanlar arasındaki boşluklara köprü kuran ağlar da bu kategoriye dahil edilebilir.
Ekosistemler: Düşük Samimiyet/Uzun Dönem Meşguliyet-Katılım
Sürekli eşlik eden bir samimiyetten yoksun, ama uzun dönemli meşguliyetin var olduğu yerlerdir. Ekosistemler dijital platformların en geniş alanlarıdır. Etkileşim ve meşguliyet için mekan sağlarlar fakat özel amaçlar veya değerler çerçevesinde güdümleyici ya da bağlayıcı değildirler. Buraların, genel olarak sosyal ağ tanımına uygun yerler olduğuna inanıyorum ve Twitter Feed’imin bu kategoriye düştüğünü var sayıyorum. Birçok insanla bağlantım var, birkaç senedir bu platformdayım, ama mecrayla olan meşguliyetimi/etkileşimimi yüksek samimiyetli olarak adlandırmak istemem. Bazıları Facebook daha çok “Kavimler” kategorisine girdiğini söylüyor. Ben de diyorum ki bu durum kullanıma göre değişir. Bana kalırsa bu mecra; köken olarak kavim-temelli olmaya daha eğilimli olsada, sayısı yüzleri aşan arkadaş listelerinin oluşması sonucunda, çeşitli gruplar ve sayfalarla farklı “Kavimler”i içerisinde barındıran bir ekososisteme dönüştü. Eğer düzeyli, küçük ve samimi bir arkadaş listeniz varsa; Facebook sizin için “Kavim” kategorisinde de olabilir tabi.
Sürüler: Yüksek Samimiyet/ Kısa Dönem Meşguliyet-Katılım
Sürüler kısa, fakat yüksek samimiyetli etkileşimlerin yoğun patlamasını temsil ederler. Çoğu zaman kamunun duygusal tepki ve müdahalelerini tetikleyen güncel olaylar altında sınıflandırılırlar. Sürünün olduğu yerde; kullanıcı paylaşımları, yorumları ve konuyla ilgili üretilen içerikle beraber kollektif ve geçici hareketler oluşur. Baştaki yükselme zamanla dağılır ve hep beraber tartışma bırakılır. Şunu eklemeliyim ki; duygusal tepkiler ve müdahaleler her zaman ciddi olmak zorunda değildir. Bu etkileşimler, kollektif kitlelerce yoğun fakat kısa dönemli işbirlikleri üzerinden kategorize edilirler. Sürülerin en yaygın görünürlükleri viral olarak çıkan zaman-duyarlı hashtag‘lerdir. Birkaç örnek vermek gerekirse:
#JeSuisParis/#PrayForParis Paris’teki terör saldırılarından sonra kullanıldı.
#LoveWins Amerikan Yüksek Mahkemesinin Temmuz 2015’te eşcinsel evliliklerini legalize etmesini kutlamak için kullanıldı.
Sürülerin diğer bir karakteristik özelliği de gelişen olaylara birtakım “meme”lerle cevap vermelidir. Leonardo DiCaprio’nun Oscar’ı alma sürecinde görmüş olduğumuz gibi.
Tek Seferlikler: Düşük Samimiyet/Kısa Dönemli Meşguliyet-Katılım
Bu tip dijital alanlar doğasında işlemseldir ve genellikle sadece bir kez ortaya çıkarlar ve düşük seviye dijital hususiyete yol açarlar. Bunların en genel versiyonları Trip Advisor, Yelp gibi değerlendirme temelli siteleri veya Etsy, Ebay gibi dijital satış platformlarını kapsar.
Süreklilik Ortamını Anlamak:
Bana kalırsa, burada en ilgi çekici şey sınıflar arası örtüşmeler ve değişimlerdir. Örneğin #blacklivesmatter “sürü” olarak başlamış ancak giderek ilişkilerin kurulması ve sivil hakların korunması etrafında gelişerek “Kavim” evresine doğru değişim göstermiştir. Bir diğer ilgi çekici örnek ise insanların problemlerini paylaşıp, topluluktan tavsiye istediği subreddit’lerdir. Anonimliğe rağmen paylaşımlar samimi ve belirli bir durumu ifşa eder haldedir. Yine de etkileşimin kendisi oldukça işlemseldir. Süreklilik, tavsiye aldıktan sonra az da olsa paylaşım yapma eylemini yineleme ile devam edebilirken; genelde kullanıcılar sonradan kaybolur, hatta bazıları paylaşımlarını silmeye kadar giderler. Yani algılanan yüksek samimiyete rağmen, “throw away”(Sadece belirli konuda foruma paylaşım yapmak amacıyla hesap açtıktan sonra, ardından kapatma eylemi) bu davranışın “tek seferlik” olduğuna işarettir.
Gökhan Korkmaz
Erkan Saka
Yorum ekle