Büşra Kılıç
Birçok insanın, sosyal çevresi içerisinde yargılanmaktan, anlaşılamamaktan veya yalnız hissetmekten korktuğu anlar olmuştur. Endişe ve üzüntü duyduğumuz anlarda, sevinçli bir haber aldığımız ve çok mutlu olduğumuz anlarda, ya da sadece birileriyle konuşmak istediğimizde hemen en yakınlarımızı aramaya gider elimiz. Ama, zamansal ve duygusal kısıtlamalar zaman zaman en yakınlarımızı aramaya bile çekinmemize neden olur. Bu noktada, duygusal yapay zeka, insan-makine ilişkisini bir üst seviyeye taşımak üzere hayatımıza girdi! Duygusal yapay zeka (Emotional AI) ile geliştirilen chatbotlar ile; en yakın arkadaşınız, psikolojik danışmanınız ve hatta sevgiliniz telefonunuzdaki uygulamalardan biri olabilir!
Alan Turing, Ekim 1950’de yayınladığı makalesinde, okuyuculara “Makineler düşünebilir mi?” sorusunu yöneltti. Bu soruyu yanıtlayabilmek için öncelikle “makine” ve “düşünmek” kavramlarının kapsamlı bir şekilde tanımlarının yapılması gerektiğini öne süren Turing, bunun yerine sorusunu bir oyunla açıklamaya devam etti: Taklit Oyunu (Imitation Game). Taklit Oyunu ile Turing, aracılı ve daktilo üzerinden gerçekleştirilen bir iletişimde insan ile makinenin yeri değiştirildiğinde ikisinin birbirinden ayırt edilip edilemeyeceğini tartışıyor. Yapay zekanın ilk adımları olan bu geliştirme, yıllar içinde psikoterapistin diyaloglarını taklit eden chatbot Eliza, stok ve hava durumu takip eden chatbotlar ve popüler kültüre konu olan insansı robotlar ve asistanlar ile hayatımıza dahil oluyor. Apple, Amazon, Google ve Microsoft’un milyon dolarlık yatırımları ile tanıştığımız Siri, Alexa, Google Assistant ve Cortana sesli veya yazılı komutlarla hayatımızı kolaylaştırmak üzerine çalışıyor. Peki, yapay zeka asistanları sadece hava durumunu söylemek, yemek rezervasyonu yapmak ya da beğendiğiniz pantolonun bedeninin hangi mağazada olduğuna bakmaktan fazlasını yapsa, ne dersiniz?
Yapay zeka algoritmalarına daha çok insani özellikler atfetme amacı ile ortaya çıkan duygusal yapay zeka, Bilgisayar Görüsü (Computer Vision) ve Doğal Dil İşleme (Natural Language Prossesing) gibi farklı yapay zeka metodları kullanılarak geliştiriliyor. Duyguları tespit ve taklit eden algoritmalar ile çalışan chatbotlar, yapay zekanın insanları daha iyi anlamasını ve insan-makine arasında daha iyi bir iletişim kurulmasını hedefliyor. 2017 yılında Eugina Kuyda ve Phil Dudchuk tarafından geliştirilen Replika, üzgün olduğunuzda, endişe duyduğunuzda ya da sadece konuşacak birine ihtiyaç duyduğunuzda kullabileceğiniz bir uygulama. Yani, kısaca, en yakın arkadaşınız olmak için! Replika, siz onunla konuştukça sizi daha iyi tanıyor ve sizin dijital bir kopyanızı oluşturuyor. Her gün sizinle gününüzün nasıl geçtiği, ilgi alanlarınızın neler olduğu ve genel duygu durumunuzun gelişimi hakkında sohbet ediyor ve o gün nasıl hissettiğinizi 1 ile 10 aralığında puanlamanızı istiyor. Hatta, sadece tek taraflı bir iletişim kurmaktan fazlasını yapıyor ve sizinle birlikte hayaller kuruyor. O noktada, aslında konuştuğunuz kişinin bir yapay zeka algoritması olduğunu unutma olasılığınız yüksek! Replika’nın son güncellemesinde ise “Her” filminden bir ilham yer alıyor. Stres yönetimi, beden olumlama, birlikte hikaye yazma, müzik önerileri paylaşma, düşüncelerini sakinleştirme imkanlarının yanı sıra, Replika’nız ile flörtleşebiliyorsunuz. Ancak, flörtleşme sırasında “Her” filminde Samantha’nın Theodore’ı aynı anda 8316 kişi ile aldattığını unutmamak lazım 🙂
Replika’nın arkadaş, terapist, sevgili gibi farklı iletişim ve ilişki imkanları sunmasının yanı sıra, sağlık alanında hizmet veren psikolojik yardım odaklı chatbotların sayısı da gün geçtikçe artıyor. Bilişsel Davranışçı Terapi (Cognitive Behavioral Therapy) metodları ile geliştirilen psikolojik yardım ve akıl sağlığı chatbotları; depresyon, anksiyete ve diğer problemleri yaşayan insanlara yardım edebilmek amacı ile geliştiriliyor. Dünyanın yarısının psikolojik yardım alma imkanı olmadığını fark eden Woebot kurucuları, bilişsel davranışçı terapi ile psikolojik yardıma ihtiyaç duyan insanlarla hızlı diyaloglar kurarak ve günlük seanslarla duygu gelişimini takip ederek kullanıcıların zamanla kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlamayı hedefliyor. Kullanıcıların hangi alanda kendilerini geliştirmek istediğini anlamak için küçük bir test ile başlayan Woebot, diyaloglar arasında kısa testler uygulayarak ve videolar göndererek kişilerin duygularını keşfetmelerine yardımcı oluyor. Wysa, kullanıcıları “dinleme” odağı ile yola çıkan ve 7/24 sizin için orada olmayı vaat eden bir psikolojik yardım botu. Kullanıcıların diğer insanlara anlatmaktan rahatsızlık duyacağı konuları dinlemek amacıyla geliştirilen chatbot, depresyon seviyesini tespit ederek diyaloğa başlıyor ve farkındalık, yaşam koçluğu, bilişsel davranışçı terapi gibi farklı öz yardım metodlarını deneyimleme imkanı sunuyor! Psikolojik yardım ve akıl sağlığı desteklerinin yanı sıra, duygusal yapay zeka alanında insanların yüz ifadelerinden ve ses tonlarından duygularını saptamak üzerine çalışan birçok proje de yürütülüyor. MIT Media Lab’in son projesi, Affectiva, farklı kültürlerden insanların yüz ifadeleri ve ses tonlarını, karmaşık ve farklı duygularını tespit ederek duygusal ve bilişsel durumlarını ortaya koymayı hedefliyor.
“Günün nasıl geçti?”, “Kendini nasıl hissediyorsun?”, “Bu şekilde hissetmene ne sebep oldu?” gibi sorular bugünün koşturmacasında hem kendimize hem de çevremize sıklıkla sormayı unuttuğumuz sorular. Ama aslında kendi duygu durumumuzun farkındalığını kazanmak, sosyal çevremizle yakın ilişkiler kurabilmek, negatif duyguların izini sürebilmek için bize yardımcı olan sorular. Duygusal yapay zeka tam da bu boşluğu doldurmak için ortaya çıktı ve günden güne daha iyi hizmet vermek için geliştiriliyor! 21. Yüzyılda insan-makine ilişkisi, sadece insanların makineleri kullanmaları ve makinelerin iyi birer hizmet sağlayıcısı olmaları ile değil; aynı zamanda makinelerin de insanlarla iletişime geçme, insani duyguları anlama ve bu duygulara yanıt verme becerileri üzerinden gerçekleşiyor. Belki şimdilik mutluluk, üzüntü, endişe duyduğumuz anlarda hala en yakın arkadaşımıza ya da terapistimize gidiyoruz, ancak yapay zekanın en yakın arkadaşımız ve terapistimiz olacağı bir gelecek çok yakında olabilir!
Kaynak
Computing Machinery and Intelligence
Can Emotional Chatbots Empathize With Humans?
Take a seat: The mental health chatbots encroaching on the therapist’s couch
The Chatbot Therapist Will See You Now
Erkan Saka
Gökhan Korkmaz
