Fransa hala büyük bir ülke mi?

Fransa hala büyük bir ülke mi?

Geçtiğimiz aylarda Erdoğan’ın saldırmak için hedef aldığı ülkelerin başında gelen Fransa hakkında bu soruyu sormak gerekir diye düşünüyorum. Erdoğan’ın arzu ettiği algı Türkiye’nin büyük bir devlet ile çatışması ve galip çıkması üzerine kurulu. Bu sebepten ötürü gözüne kestirdiği Fransa büyük bir ülke olarak görülmekte. Hollanda ve Almanya ile de hakaretler havada uçuşmuştu. Bu örnekler de aynı algıya hizmet ediyor demek yanlış olmayacaktır.

Boykotu, sebeplerini, muhtemel sonuçlarını ele almak bıkkınlık yaratmış durumda. Kriz meraklısı bir hükümet tarafından yönetilen bir ülkede yaşamak bizi bu konuları düşünmeye itiyor ama bu yazıda Fransa’nın dünyada neyi temsil ettiğine bakmak istiyorum.

“Fransa hala büyük bir güç mü?” sorusu bir önkabul içeriyora benziyor. “Hala” aslında bir gerileme ihtimalini belirtiyor. Geçen yüzyılın başı ile içinde bulunduğumuz yüzyılın başı arasındaki dönemde bir gerileme olduğu kesin. Askeri, ekonomik ve uluslarası politika alanlarında bu konuyu ele almak istiyorum.

Birinci Dünya Savaşının kazananlarından olan Fransa, savaş öncesinde olduğu gibi savaş sonrasında da İngiltere ile bir çekişme içindeydi. İki ülke de hem rakipti hem de müttefiklik ilişkisi içindeydi. 1920’li yıllarda dünyanın en güçlü ordusu Fransız ordusu olarak kabul ediliyordu. Hitlerin Paris’i bir kaç gün içinde işgal etmesi açıkçası bir travma yarattı özellikle de Nazilerle işbirliği içine giren Fransızların sayısının fazla olması bu travmayı arttırdı.

İkinci Dünya Savaşı, bilinen Fransa için bir askeri güç kaybının miladı olmuştur. 1920’lerdeki gibi Dünyanın en büyük ordusu olma ihtimali sonrasında söz konusu olamamıştır. İngilizler, Amerikalılar ve Sovyetler sayesinde özgürlüğüne kavuşan Fransa, iki kutuplu dünyada, kendisine yer edinmek için De Gaulle ile birlikte Nato ile arasına mesafe koyup müstakilce nükleer silahlanma yoluna gitmiştir. İki kutuplu dünya hem Fransa için hem de İngiltere için askeri güç sıralamalarının altlarına doğru itmiştir.

Ekonomik olarak da İngiltere ile rekabet içinde olan Fransa, genelde her zaman İngiltere’nin arkasında kalmıştır. Deniz ticaretinde İngiltere’nin gerisinde kalması ama yine de eski kutup olan İngiltere-Fransa başat güçlerinden biri olduğu gerçeğini değiştirmedi. Soğuk savaş boyunca ABD-Sovyetler kutubu ve sonrasında da Çin, Hindistan, Brezilya gibi ülkelerin güçlenmesi Fransa’yı ekonomik sıralamada ilk 10’da olan bir ülke haline getirdi. İlk sıralardan, orta sıralara inmiş bir ülke olarak kaldı.

Hem askeri hem de ekonomik durum Fransız dış politikasına da sirayet etti. 
De Gaulle aslında bir hazımsızlığı temsil ediyordu. Soğuk savaş döneminde bağımsız nükleer politika izlemesi, ABD’nin önderliğine soğuk yaklaşması bir rahatsızlığı temsil etmekte. Dünya için karar merciinin Avrupa yerine okyanus ötesine geçmiş olması bir rahatsızlık yaratmış durumdaydı. Kendi toprağı olan Cezayir’in, 1960’larda bağımsızlığını kazanması, 1970’lerdeki petrol krizi, Sovyetlerin çökmesi, ABD’nin önderliği gibi gelişmeler artık içine kapanmış bir Fransa’nın oluşmasına olanak sağladı. Fransa uluslarası eski gücünü kaybetti ve yavaş yavaş şekil alan, AB konfederasyonu denebilecek oluşum içinde kendisine güçlü bir yer edinmenin çabası içine girdi. Fransa hem AB içinde hem de yakın coğrafyası olan Kuzey-Batı Afrika üzerinde söz sahibi olan, eski günlerindeki gücünü sadece bu iki eksen üzerinde sürdürmeye çalışan bir ülkeye dönüştü.

Günümüzde AB içinde bir güç olarak görülen Fransa aslında Almanya karşısında çok güçsüz demek yanlış olmaz. Almanya ile uyum içinde olmak gibi bir formül bulunmuş durumda. Uyumlu olmak aslında Almanya tarafından kritik konuların dikte edilmediğini, uyum içinde alındığını ifade etmek için uydurulmuş bir kılıf. Sarkozy, Hollande, Macron gibi yöneticilerin yer yer yetersiz olarak kabul edilmeleri, popülist politikalara sarılmaları, skandallara karışmış olmaları gibi hususlar da Fransa’nın içinde bulunduğu durumun başka bir göstergesi.