Erkan Saka
Peri Masalları Hayal Ettiğinizden Daha Eski Olabilir
Erin Blakemore
Birkaç yüzyıl önce, Grimm Kardeşler, Hans Christian Andersen ve Charles Perrault gibi masal yazarları, her yerde çocukların hikaye kitaplarına -ve yatak kenarlarına-, prensesler, şeytani canavarlar, karanlık ormanlar, garip büyüler ve karşı çıkılan aşklar hakkında büyülü masallar getirmeye yardımcı oldular. Peki bu yazılan hikayeler kaç yaşında? Yeni bir araştırma hikayelerin köklerinin tarih öncesine kadar uzandığını ileri sürmektedir.
2016’da Royal Society Open Science dergisinde yayınlanan bir çalışmada, bir folklorcu ve antropolog Rumpelstiltskin ve Jack ve Fasulye Sırığı gibi hikayelerin bilindiğinden daha eski olduğunu dile getirmişlerdir. Araştırmacılar, bu klasik hikayelerden bazılarının 1500’lerden kalma yerine, sırasıyla 4000 ve 5000 yaşında olduğu söylüyorlar. Bu, Grimm Kardeşler gibi hikaye koleksiyoncularının sadece birkaç yüz yıllık hikayeler aktardıkları hakkında önceden gelen spekülasyonlarla çelişmektedir.
Peri masallarının kaç yaşında olduğunu basit tarihsel verilere bakılarak öğrenmenin çok zor olduğu ortaya çıktı. Hikayeler sözlü olarak aktarıldığı için bir tarihçinin veya antropoloğun klasik yöntemlerini kullanarak çözmek neredeyse imkansız olabilir. Bu yüzden takım, biyolojide, filogenetik analiz adı verilen bir tekniği ödünç almıştır. Filogenetik analiz, genellikle organizmaların nasıl evrimleştiğini göstermek için kullanılır. Bu durumda araştırmacılar, karmaşık dil, nüfus ve kültür ağaçları aracılığıyla 275 peri masalının köklerini takip etmek için evrimsel biyologlar tarafından oluşturulan stratejileri kullandılar.
Takım, masalları “inatçı kadın itaat etmeyi öğrenir” ve “erkek ile dev arasındaki ortaklık” gibi gruplara ayıran bir tür über indeks olan Halk Masallarının Aarne-Thompson-Uther Sınıflandırmasını kullanarak, masalların varlığını 50 Hint-Avrupa dili konuşan popülasyonda takip etti. Dil ağaçlarını kullanarak, masalları geriye doğru takip edip, 76 masalın soylarını bulabildiler.
Takip ettikçe, bazı masalların başka hikayelere dayandığına dair kanıt buldular. Hikayelerin dörtte birinden fazlasının çok eskiye dayanan kökleri olduğu ortaya çıktı – Jack ve Fasulye Sırığı Batı – 5000 yıldan daha öncesine uzanan Doğu Hint-Avrupa dillerinin bölünmesine kadar dayandığı ve The Smith and The Devil adlı başka bir hikayenin 6000 yıldan daha eski olduğu bulundu.
Bulgular, tüm Hint-Avrupa kültürlerinin ortak hikayeleri paylaştığını düşünen peri masalı yazarı Wilhelm Grimm’in uzun süredir göz ardı edilen teorisini doğrulayabilir. Ancak herkes peri masallarının çalışmanın kanıtladığı kadar eski olduğundan emin değil. Chris Samoray’in Science News’da yazdığı gibi, diğer folklorcular da çalışmanın, The Smith and The Devil hikayesinin tunç devrinden -metal ustası kelimesinin var olduğu düşünülmesinden- öncesine dayandığı konusundaki ısrarcılığında hata bulmaktadırlar.
Bir kültürün sözlü tarihi hakkında daha fazla bilgi edinmek için tarihi kayıtları ve yazılı ipuçlarını kullanma günleri sayılı mı? Araştırma ekibi, hayır diyor. “Elbette bu, sözlü masalların kökenleri ve gelişimi hakkında kanıtlara ulaşmak için edebi kayıtların kazılmasının değerini azaltmaz” diye yazıyorlar. Tercüme: Araştırmacılar peri masalları kökenlerini kitaplarda da aramaya devam edecekler. Bu sırada da bir zamanlar tanıdık olan hikaye kitabını alıp binlerce yıl önce aynı masalları kimlerin anlattığını hayal etmenin zamanı gelmiş olabilir.
