Gökhan KorkmazGazetecilik nedir, gazeteci kime denir? Gazetecilik mesleğine yeni başlayan gençler gazetecilik mesleğinde ilerlemek için nasıl bir yol haritası izlemeli?
Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğü ve Kubbealtı Lugatı’na göre gazetecilik ‘gazetecinin yaptığı iş’ olarak tanımlanıyor. Oxford sözlüğü ise gazetecilik nosyonunu ‘gazeteler, dergiler, radyo, televizyon veya çevrimiçi haber siteleri için haber toplama ve yazma işi’ olarak tarif ediyor.
“Gazeteciliğin İlkeleri” (The Elements of Journalism) adlı kitabın yazarları Bill Kovach ve Tom Rosenstiel’de gazetecilik kavramını, ‘gerçekleri araştırma, kamu yararını gözetme ve insanları bilgilendirme işi’ olarak açıklıyor.
Bana göre ise gazetecilik, evrendeki tüm canlıları merkeze alarak, evrensensel değerlere ya da etik kurallara uygun şekilde bilgiyi, mesajı ve gerçekleri hukukun dışına çıkmadan tüm kişi, kurum ve kuruluşlara mesafeli olup kamuoyuna aktarmaktır.
Özetle, gazetecilik nosyonunun tanımı oldukça çeşitlidir.
Gazeteci tanımı
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’ne göre, ‘düzenli bir şekilde, günlük yahut süreli bir yazılı, görüntülü, sesli elektronik veya dijital basın ve yayın organlarında, kadrolu, sözleşmeli, ya da telif karşılığı, haber alma, işleme, iletme veya görüş, fikir belirtme görevi üstlenen ve asıl işi ile başlıca geçim kaynağı bu olup, çalıştığı işletme ile ilgili yasalar karşısındaki konumunu bu tanıma uygun olanlar gazetecidir.’
Oxford sözlüğüne göre ise gazeteci, ‘işi gazeteler, dergiler, radyo, televizyon veya çevrimiçi haber siteleri için haber toplamak ve yazmak olan kişi’ olarak ifade ediliyor.
Cambridge sözlüğü de gazeteciyi, ‘bir gazete veya dergi için haber veya makale yazan ya da bunları radyo veya televizyonda yayınlayan kişi’ olarak anlatıyor.
Türkiye’nin en büyük online istihdam platformu olan Kariyer.net ise gazeteci kavramını, ‘haberleri dürüst, etik ve tarafsız bir şekilde araştırma, belgeleme, yazma ve sunma ile görevli meslek profesyonellerine verilen unvan’ olarak tanımlanmaktadır.
Kısaca, gazetecilik nosyonunda olduğu gibi gazeteci kavramınında tanımı oldukça çeşitli görülüyor. Tüm bu tanımlardan bir yol haritası oluşturursak kimler gazeteci değildir? sorusunun yanıtları da genel hatlarıyla ortaya çıkıyor.
Ancak şu iki noktaya dikkat çekmek isterim: Birincisi günümüz dünyasında artık pek çoğumuz için sosyal ağlar ve mobil teknolojiler herhangi bir uzvumuzdan farksız. Böyle bir dönemde herkes yayıncı olabilir ama herkes gazeteci olamaz. Her blog yazan kişi, herhangi bir medya kurumuna bağlı çalışmadan, dijital platformlar üzerinden (Blog, Youtube, Spotify, Twitter, Instagram) yayın yapan herkes gazeteci değildir. İkincisi girişimcilik, gazetecilik değildir. Girişimcilik ile gazetecilik farklı nosyonlardır. Girişimcilik, yeni iş fikirleri geliştirme ve bu fikirleri hayata geçirme süreci iken gazetecilik haber toplama, araştırma ve kamuoyunu evrensel değerlere bağlı meslek ilkelerine uygun bir şekilde bilgilendirme amacı güden bir meslek dalı olarak bilinir. Her iki alanın amaçları farklıdır. Girişimciler genellikle kâr amacı güderken, gazeteciler kamu yararını öncelikli olarak gözetmek zorundadır.
Genç gazetecilere tavsiyeler
Öncelikle Türkiye’de gazeteci olarak çalışmaya başlayan gençlere ilk tavsiyem Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nı özellikle kendi haklarını garanti altına alan yasaları iyi tanımalarını öneririm. Hatta Gençlerin Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Sendikası, Basın Konseyi ve Çağdaş Gazeteciler Derneği’nin de aralarında olduğu meslek örgütleri ile dayanışma içerisinde olması da gerekir.
Mutlaka İngilizce başta olmak üzere yabancı dil öğrenmeye çalışın. Yabancı dil bilmek medya sektöründe öne geçmenizi sağlar. Yabancı dil öğrenmek için Cambly, Preply, Duolingo gibi online kaynaklardan faydalanabilirsiniz. Ayrıca TGS Akademi’de gazetecilere özel ücretsiz İngilizce dil eğitimi de veriliyor.
Gazetecilik kariyerine atılan gençler için gazetecilik eğitimlerine de katılmak çok önemli. TRT Akademi, Anadolu Ajansı Haber Akademisi, TGS Akademi, Ankara Gazeteciler Cemiyeti ve İzmir Gazeteciler Cemiyeti, GIJN Türkçe, ve Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı’nın düzenlemiş olduğu gazetecilik eğitimleri bu alanda kariyer yapmak isteyenler için oldukça faydalı.
Gazetecilik mesleğine yönelik niş bir alanda yayın yapan Journo ve GIJN Türkçe platformlarını da okuma önerisi olarak not düşüyorum. Öte taraftan bir gazeteci iyi bir yazma beceresine sahip olmalı ve belli bir alanda uzmanlaşmalı.
Son olarakta bir gazetecide olması gereken diğer dört özellik ise meraklı olması, cesaretli olması, araştırması ve derin öğrenme isteğidir. Bir gazeteci edebiyat, tarih, siyaset, felsefe, sosyoloji, sanat ve iletişim bilimi gibi çok sayıda alanda yazılmış kitapları ve çalışmaları takip etmeli ve okumalıdır.
Erkan Saka
